Samen beslissen = samen besturen!

Huidige democratie

Een democratie is een land waarin het volk regeert. Democratie kent vele vormen, de huidige vorm is een parlementaire ofwel representatieve democratie. Dit is een indirecte vorm omdat de mening van het volk wordt vertegenwoordigd door het parlement. Door te gaan stemmen kun je mee bepalen welke politieke partijen het land of je gemeente gaan vertegenwoordigen. Maar hoeveel mensen staan volledig achter het programma van een partij? En wie kent de personen die op de kieslijst van de gemeente staan?

Toegankelijke democratie

Voor een democratie is het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen meedoen, een hoge mate van participatie. Veel kiezers zijn niet geïnteresseerd in het politieke stelsel of het verkiezingsprogramma van een partij maar ze hebben wel een mening over bepaalde standpunten. Om zoveel mogelijk mensen mee te laten doen is het belangrijk om politiek veel toegankelijker te maken. Het gaat niet over links of rechts, of over groen of rood; het gaat over wat de mensen belangrijk vinden en hoe het budget het beste verdeeld kan worden. Veel gemeentes zijn aan het experimenteren zoals de gemeente Groningen met de Coöperatieve wijkraad naar Engels voorbeeld. In de gemeente Hellendoorn heeft de raad besloten bewoners meer zeggenschap te geven over de nieuwe cultuurvisie door de  Cultuurcaravaan op te richten. Of bewoners die via het Right to Challenge hun gemeente uitdagen.

Bij burgerparticipatieprojecten zijn veel verschillende manieren om samen te beslissen. Wat doe je als een wens van de bewoners botst met het gemeentelijke beleid? Blijft de gemeente eindverantwoordelijk als bewoners overheidstaken overnemen? Spijkerpeil laat bewoners prioriteren door punten te verdelen over thema’s. Dit idee is afgeleid van het concept “Bewoners als bestuurders” wat hieronder uitgelegd wordt.

Openbaar Beleven gaat met gemeente en bewoners op zoek naar grenzen, beperkingen en vooral naar mogelijkheden.

Directe democratie

Eigenaarschapsgevoel

Het concept is gebaseerd op het idee om het individu in de maatschappij weer eigenaarschapsgevoel te geven bij de gezamenlijke ruimte. Dus simpel gezegd; als iemand met zijn auto tegen een paaltje aanrijdt, hoe zorg je dan dat hij niet alleen de schade aan de auto erg vindt maar ook de schade aan onze paal?

Aanleiding

Na de tweede wereldoorlog was er een groot samen-gevoel (samen zijn we slachtoffer en samen gaan we het land opnieuw opbouwen) vanuit deze gedachte is het huidige sociale stelsel ontstaan. Later in de jaren 60, 70 en daarna is er hard gestreden voor de vrijheid van het individu. De maatschappij is nu een groep individuen geworden, allemaal ‘ikjes’. Deze trend heeft zich voortgezet in de jaren 80 en 90 en is nu, één à twee generaties later verder ontwikkeld. Daar komt bij dat de overheid steeds meer rollen en verantwoordelijkheden op zich heeft genomen. Aan de ene kant wordt dat door bewoners comfortabel gevonden  aan de andere kant wordt het als als “betuttelend” ervaren.

Burgerparticipatie of bewonerssamenwerking?

Sinds een aantal jaren staat burgerparticipatie hoog op de agenda bij de overheid. In 2013 heeft koning Willem Alexander het woord gebruikt in de troonrede, eerder kende bijna niemand deze term.  Het is een manier van werken waarbij de gemeente burgers en belanghebbenden uitnodigt om samen te denken en samen te werken. Door inbreng te hebben in zaken die direct of indirect invloed hebben op de leefomgeving. De overheid wil naar de burger toe; een top down besluit dat we het bottom up moeten gaan doen… Het begint al met het woord “burger”, dit is ambtenarentaal: niemand voelt zich een “burger”, wel een bewoner. Burgers heb je in de friettent! Mensen betrekken begint met de taal van de mensen te spreken. Niet de taal van de zender maar van de ontvanger.

Het puntensysteem

Het concept is dat alle stemgerechtigden per half jaar via hun BSN nummer een aantal punten krijgen. Deze punten kunnen op verschillende schaalniveaus ingezet worden. Van heel groot: bijvoorbeeld “zorg” tot aan heel klein: extra personeel in het verpleeghuis. Of van “onderwijs” tot een nieuw fietsenrek op het schoolplein. Als je je punten niet inzet dan komen deze na afloop van het halfjaar in de “algemene pot” terecht. Deze algemene punten worden procentueel over de onderwerpen verdeeld. De bewoners bepalen dus samen hoeveel zeggenschap de overheid nog heeft. Als bijvoorbeeld de bestrating in je straat vervangen moet worden dan heb je je buren nodig om daar samen punten op in te zetten en zo krijg je een gemeenschapsbelang! Projecten waar geen behoefte aan is zullen onvoldoende punten krijgen en daarom niet uitgevoerd worden.

Belonen

Met deze vorm kan ook goed gedrag beloond worden. Bijvoorbeeld 10 punten extra als je vrijwilligerswerk doet met een maatschappelijk belang. Als je je goed gedraagt kun je meer zeggenschap verdienen.

Het “bestuur”

Het bestuur zou er heel anders uitzien dan nu. Er is nog maar een kleine groepje nodig wat niet meer bestuurt. Een soort puntenadministratiekantoor en opdrachtgever/projectleider. Ook bepalen ze wat ‘goed gedrag’ is, met hoeveel punten dat beloond wordt en ze verdelen de “algemene pot”.

Budget

Er is een bepaald budget. Het aantal kiesgerechtigden is bekend. Het budget wordt gedeeld door het aantal uit te geven punten. De waarde per punt fluctueert als het budget of het aantal kiesgerechtigden verandert. De punten verdeel je over de onderwerpen uit de mappenstructuur. Zo is makkelijk te berekenen welk bedrag er naar welk onderwerp gaat.

Een zelfregulerend systeem

Door de kracht van de massa ontstaat een zelfregulerend systeem. Zijn er veel ouderen dan zullen zij hun punten waarschijnlijk inzetten op ouderenzorg. Iemand met jongere kinderen zal zijn punten waarschijnlijk inzetten op onderwijs en kinderopvang etc. Als er iets fout gaat zal dat een volgende kiesronde gecorrigeerd worden doordat mensen de punten anders inzetten. En zo krijgen bewoners een direct belang bij het betalen van belastingen en de besteding daarvan, een individuele rol binnen de massa.

Informatie

Een onafhankelijk communicatieteam vormt met de pers een communicatiesysteem. Zij informeren mensen over de inhoud van de onderwerpen en over lange- en kortetermijnkeuzes zodat iedereen een gefundeerde keuze kan maken over de besteding van de punten.

En zo is de BEWONER EEN BESTUURDER geworden!

Vraagstukken gezocht voor experimenten

Dit is een concept waaruit onderdelen op maat gemaakt kunnen worden. Het gaat over het samen beslissen, er kan in grote of kleine vorm mee geëxperimenteerd worden. In 2 wijken van Arnhem lopen nu experimenten. Het concept past bij de veranderende rol van de overheid t.o.v. de samenleving. Veel gemeentes en bewonersplatforms lopen tegen allerlei vraagstukken aan. Staat jouw gemeente open voor een vernieuwende werkwijze? Wil je ook aan de slag met een nieuwe vorm van inspraak? Neem dan gerust even contact op.

Stripverhaal

Ik vind het belangrijk dat het idee “Bewoners als bestuurders” makkelijk toegankelijk is voor iedereen en gebruik daarom geen vaktermen. Het concept heb ik in een stripverhaal uitgebeeld om het laagdrempelig en makkelijk leesbaar te maken. Via het contactformulier kan het onderstaande stripverhaal toegestuurd worden.

Publiciteit

Dit idee deed mee als experiment aan de Democratic Challenge.

Magazine Democratic Challenge, Dorps-en-Wijkdemocratie Publicatie over dit idee op pagina 32

Tijdens het Mang bu-j te bange festival mocht ik twee workshops geven.

Raalte Natuurlijk interviewde mij Geef de samenleving vertrouwen en verantwoordelijkheid.